Ở nước ta sáo ngang rất thông dụng và có phong phú. Sáo ngang lúc đầu có 6 lỗ bấm cách đều nhau tuy nhiên về sau không còn được dùng. Loại sáo ngang tại thời điểm này có các lỗ bấm theo hệ thống thất cung (Do Re Mi Fa Sol La Si) với tên gọi không giống nhau căn cứ vào âm trầm nhất mà sáo có thể phát ra. Mỗi loại sáo có tông riêng nên người diễn thường chọn loại sáo làm thế nào để hợp với bài bản. Một vài sáo cải tiến được khoét thêm một số lỗ bấm phụ trên thân sáo, giúp việc diễn tấu các nốt thăng/giáng dễ dàng. Bìa viết này sẽ dạy bạn học thổi sáo trúc.
Mục lục
Sáo trúc là gì?
Sáo trúc tại thời điểm này có nguồn gốc từ cây sáo có lịch sử từ 7000 năm về trước. Loại sáo trúc ban đầu được làm từ một ống lau sậy ruột rỗng, khi có gió hoặc luồng hơi đi vào sẽ tạo độ rung, phát ra âm thanh. Nhờ vào sự cải tiến sáng tạo của các nghệ nhân mà từ một ống lau sậy đơn giản đã biến thành một cây sáo trúc có thể hòa tấu, độc tấu, và trở thành một môn nghệ thuật như tại thời điểm này.
Sáo trúc là nhạc cụ thổi hơi, chi hơi vòm của dân tộc Việt có từ thời kỳ cổ đại, rất được phổ biến trong đời sống hàng ngày tại các vùng nông thôn Việt Nam, cũng giống như rất nhiều nước trên toàn cầu đã dùng sáo trúc với nhiều hình dáng và cấu tạo có thể không giống nhau.
Lịch sữ sao trúc
Sáo trúc là một cây sáo xuất hiện từ lâu đời khoảng 7000 năm về trước. Trải qua nhiều công đoạn phát triển và tạo thành cây sáo trúc ngày càng hoàn thành và trở thành một loại nhạc cụ dân tộc độc đáo như vào thời điểm hiện tại.
Từ những thân nứa, thân trúc thô sơ, khẳng khiu đã được những người nghệ nhân mài dũa và chế gọt hoàn chỉnh thành cây sáo trúc có thể phát ra những âm thanh trầm bổng thật cuốn hút.
Cấu tạo của sáo trúc
Sáo trúc được thiết kế với chiều dài >50cm rất vừa tay người cầm. Ống thổi được gắn ngay đầu của cây sáo giúp cho người chơi lấy hơi và phát ra những âm thanh độc đáo.
Có một nút chặn được gắn ngay gần lỗ thổi giúp cho toàn thể có thể xoay chỉnh các kỹ thuật khi chơi sáo và xoay chỉnh dần ở dần các ngón với 6 lỗ bấm ta sẽ có các âm Do1, Rê1, Mi1, Fa1, Sol1, La1, Si1, Do2.
Lỗ định âm được thiết kế trên thân cây sáo trúc tạo điều kiện cho người chơi có thể xử lý dễ dàng trong việc định âm cho các nốt nhạc.
Phân loại sáo Trúc nước ta
- Phân theo tone sáo : Có loại sáo trúc tone đô, sáo rê, sáo mi, sáo fa, sáo sol, sáo la, sáo si, sáo si giáng…
- Phân loại theo chất liệu: Sáo trúc, sáo nứa,sáo inox, sáo nhựa, sáo ống đu đủ…
- Phân loại theo chất lượng : tùy thuộc theo từng đơn vị sản xuất sẽ có phân loại không giống nhau. Ví dụ: Sáo sv1, sáo sv2, sáo sv3…
- Phân loại theo loại theo cấp độ: sáo tập chơi, sáo nghiệp dư, sáo chuyên nghiệp, sáo hát văn…
Tuy nhiên: Sáo loại nào không quan trọng, mấu chốt là ở chính người chơi, nếu như người chơi mà có thể kiểm soát cây sáo tốt thì sẽ có thể tự tin chơi bất kì loại sáo nào cũng hay.
Cách học thổi sáo trúc
Cách thổi sáo trúc :
Cách cầm sáo trúc : Tay phải bấm ba lỗ dưới, Tay trái bấm ba lỗ trên, ngón út và hai ngón cái của hai tay bấm vào thân sáo sao cho linh hoạt để hình thành điểm tựa vững chắc cho sáo.
Cách đặt môi : Sáo đặt nằm ngang, đặt lỗ thổi lên môi sáo cho lỗi nằm khoảng giữa môi dưới, cánh tay trái nâng cao về phía trước, cánh tay phải nâng ngang, hai khuỷu tay không khép vào nách.
Tư thế thổi sáo trúc
– Với tư thế đứng : Đứng thẳng, hai bàn chân cách nhau khoảng 15 – 20 cm, hai chân thẳng đều, mắt nhìn thẳng về phía trước
– Với tư thế ngồi : Lưng thẳng, hai chân không nên vắt chéo.
Một vài Kỹ thuật thổi sáo trúc :
Sáo trúc có các kỹ thuật như lấy rung hơi, đánh lưỡi, láy, vuốt hơi, nhấn hơi… các kỹ thuật bấm như ngón láy ,ngón vuốt, ngón lướt, … Sáo trúc có khả năng diễn tấu nhanh và linh động.
Lấy hơi
Đây là kỹ thuật đầu tiên, vô cùng quan trọng. hiểu được cách lấy hơi thì hơi khoẻ, thổi được dài, thổi sáo không mệt. Cách lấy hơi này còn được nhắc đên là lấy hơi bụng.
Láy rền
Láy rền là cách sử dụng ngón tay đập trên lỗ sáo nhiều lần và thật nhanh.
Vuốt hơi
là thổi hơi khiến cho âm thanh nào đấy cao dần lên hay thấp dần xuống, đưa ngón tay lần lượt mở từ một nốt thấp lên cao hoặc từ cao xuống thấp sẽ tạo cho người nghe một âm thanh mềm mại, lả lướt.
Láy
Còn gọi là luyến hơi tức là thổi một hơi liền trong khi ngón tay bấm nhiều lỗ, có công dụng làm cho nét nhạc mềm mại, nối liền nhau, không bị ngắt quãng. Láy tức là thổi phớt qua thật nhanh một âm phụ.
Ðánh lưỡi
Tức là sử dụng đầu lưỡi đóng mở để luồng hơi bị đứt đoạn khi ta dùng đầu lưỡi đánh thật nhẹ vào khe hở giữa hai môi (không nên sử dụng sức của toàn lưỡi).
Ðánh lưỡi đơn
Nhờ đầu lưỡi chặn hơi gần lỗ thổi để tiếng Sáo dễ kêu tròn, khi đọc ta có những tiếng giống như là chữ t, các bạn có thể đọc chứ t nhiều lần cho quen miệng ví dụ : đồ = tồ
Đánh lưỡi kép
Sử dụng đầu lưỡi và đuôi lưỡi. Ðầu lưỡi là chỗ đập vào răng khi nói tiếng “tô” hay “tê” Ðuôi lưỡi là chỗ chạm vào hàm trên khi ta nói “cô” hay “ka” Khi nói “tô cô” hay “tê ka” cần nói thật nhanh và ngắt ngay
Rung
Nghĩa là thổi hơi từ trong cuống họng đưa ra từ mạnh đến nhẹ và từ nhẹ đến mạnh, liên tục để cho âm thanh nghe như gợn sóng và thoang thoảng.
Sáo là nhạc cũ dễ dàng, dễ học, dễ thổi… đáng chú ý một khi bạn được chỉ dẫn cách thổi, cầm Sáo lên mà bạn thổi được ngay các nốt thì bạn có khả năng học nhanh chóng (có thể gọi là có năng khiếu ^^, tầm 1 tuần là thổi được đây chính là sự thật có kiểm nghiệm nhé !).
Điều quan trong đặc biệt là kiên trì, bởi khi mới học thì không hề dễ để thổi kêu được cây sáo, việc này có thể phải mất cả tuần để có thể thành thục thổi được toàn bộ các nốt. Về học thổi sáo trúc , các bạn có thể serch trên youtobe “ Tự học thổi sáo “ để luyện tập.
Kết
Trước đây sáo trúc chỉ tồn tại ở các vung nông thôn, làng quê yên bình và học theo cách truyền miệng, tuy nhiên ngày này, các nghệ nhân đã đưa nó thanh một bộ môn nghệ thuật được giảng dạy tại các trường văn hóa nghệ thuật, tiếng sáo trúc không những đi vào lòng người dân Việt Nam mà còn theo chân các nghệ sĩ biểu diễn ở các sân khấu quốc tế. Hi vong qua bài viết sẽ giúp bạn học thổi sáo trúc nhanh nhất.
Xem thêm: Hướng dẫn cách thay dây đàn guitar tự nhà đơn giản an toàn
Xuân Luật – Tổng Hợp, Chỉnh sửa
(Nguồn tham khảo: hollywoodhouseboys, muasaotruc, nhaccusinhvien)
