Ukulele, với âm thanh nhẹ nhàng và tươi vui, là một nhạc cụ dây gảy được yêu thích trên toàn thế giới. Có nguồn gốc từ Hawaii, ukulele không chỉ dễ chơi mà còn là một trong những nhạc cụ phổ biến nhất dành cho những ai mới bắt đầu hành trình âm nhạc. Với thiết kế nhỏ gọn, âm thanh vui nhộn và giá cả phải chăng, ukulele đã trở thành lựa chọn hoàn hảo cho mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến người lớn.
Nhưng với thị trường đa dạng và nhiều mẫu mã như hiện nay, làm thế nào để chọn mua được một cây đàn ukulele chất lượng và phù hợp với nhu cầu của bạn? Bên cạnh đó, sau khi chọn mua, cách tiếp cận đúng đắn để học và làm quen với ukulele là gì? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời, từ việc chọn đàn cho đến cách chơi hiệu quả, đồng thời cung cấp những kiến thức chuyên sâu về nhạc cụ đặc biệt này.
Mục lục
1. Đàn ukulele là gì? Lịch sử và nguồn gốc
Ukulele là một loại nhạc cụ dây gảy thuộc họ đàn guitar, thường có bốn dây, được du nhập vào Hawaii từ thế kỷ 19 bởi những người nhập cư Bồ Đào Nha. Từ “ukulele” trong tiếng Hawaii có nghĩa là “con bọ nhảy”, ám chỉ đến động tác nhanh nhẹn của ngón tay khi chơi đàn. Nhạc cụ này nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa Hawaii, và sau đó lan rộng ra khắp thế giới, đặc biệt là trong âm nhạc pop và folk.
Một điều thú vị là ukulele đã từng có một thời kỳ huy hoàng vào thập kỷ 1920, khi nó trở thành biểu tượng của âm nhạc giải trí tại Hoa Kỳ. Trong suốt quá trình phát triển, ukulele vẫn giữ được sức hút nhờ âm thanh dễ chịu và khả năng thích ứng với nhiều thể loại âm nhạc.
2. Phân loại ukulele: Các kích cỡ và âm thanh khác nhau
Khi nói đến ukulele, có bốn loại chính dựa trên kích thước và âm thanh: Soprano, Concert, Tenor, và Baritone. Mỗi loại đàn này đều có đặc điểm riêng biệt, phù hợp với từng phong cách chơi và nhu cầu cụ thể của người sử dụng.
2.1. Ukulele Soprano
- Kích thước: Nhỏ nhất (khoảng 53 cm).
- Âm thanh: Soprano có âm thanh cao, vui tươi và truyền thống của ukulele. Đây là lựa chọn phổ biến nhất cho người mới bắt đầu.
- Ưu điểm: Nhỏ gọn, dễ mang theo, giá thành hợp lý.
- Nhược điểm: Không phù hợp cho những người có bàn tay lớn do kích thước phím nhỏ.
2.2. Ukulele Concert
- Kích thước: Lớn hơn một chút so với soprano (khoảng 58 cm).
- Âm thanh: Âm thanh đầy đặn và trầm hơn so với soprano, nhưng vẫn giữ được sự tươi sáng đặc trưng.
- Ưu điểm: Phím đàn rộng hơn, tạo sự thoải mái khi chơi.
- Nhược điểm: Giá cao hơn một chút so với soprano.
2.3. Ukulele Tenor
- Kích thước: Lớn hơn concert (khoảng 66 cm).
- Âm thanh: Ukulele tenor có âm thanh trầm hơn, đầy đặn hơn và thích hợp cho những người muốn có một cây đàn đa năng, có thể chơi solo hoặc kết hợp với ban nhạc.
- Ưu điểm: Phím đàn lớn hơn, phù hợp cho người chơi chuyên nghiệp.
- Nhược điểm: Giá thành cao hơn, kích thước cồng kềnh hơn.
2.4. Ukulele Baritone
- Kích thước: Lớn nhất (khoảng 76 cm).
- Âm thanh: Âm thanh trầm, ấm hơn nhiều so với các loại khác, gần giống với guitar.
- Ưu điểm: Phù hợp với những người thích âm thanh trầm, có khả năng chơi những hợp âm phức tạp hơn.
- Nhược điểm: Không có âm thanh “truyền thống” của ukulele, khó khăn hơn cho người mới bắt đầu.
3. Cách chọn mua đàn ukulele cho người mới bắt đầu
Việc chọn mua đàn ukulele không chỉ đơn thuần là chọn một nhạc cụ đẹp mắt mà còn cần chú ý đến nhiều yếu tố như chất liệu, âm thanh và thiết kế. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng bạn cần cân nhắc:
3.1. Chất liệu
- Gỗ tự nhiên: Đàn ukulele làm từ gỗ tự nhiên như gỗ Koa, mahogany, spruce thường có âm thanh tốt hơn. Gỗ Koa là loại gỗ truyền thống của Hawaii, mang lại âm thanh đặc biệt của ukulele.
- Gỗ công nghiệp hoặc laminate: Những cây đàn ukulele làm từ gỗ laminate thường có giá thành thấp hơn, phù hợp cho người mới bắt đầu nhưng chất lượng âm thanh sẽ không tốt bằng gỗ tự nhiên.
3.2. Kích thước
Như đã phân tích ở trên, mỗi loại ukulele có kích thước và âm thanh khác nhau. Nếu bạn là người mới, ukulele soprano hoặc concert thường là lựa chọn tối ưu do dễ chơi và âm thanh phù hợp với phong cách truyền thống.
3.3. Thương hiệu
Một số thương hiệu ukulele nổi tiếng và được đánh giá cao bao gồm:
- Kala: Thương hiệu nổi tiếng với đa dạng mẫu mã và mức giá.
- Lanikai: Được biết đến với các sản phẩm chất lượng cao, âm thanh tốt.
- Cordoba: Chuyên sản xuất những cây ukulele làm từ gỗ tự nhiên.
3.4. Ngân sách
Giá của một cây đàn ukulele có thể dao động từ vài trăm ngàn đến hàng triệu đồng, tùy thuộc vào chất liệu và thương hiệu. Nếu bạn chỉ mới bắt đầu, không nên đầu tư quá nhiều vào một cây đàn đắt tiền. Tuy nhiên, cũng không nên chọn những cây đàn quá rẻ vì chất lượng âm thanh và độ bền sẽ không đảm bảo.
4. Cách lên dây đàn ukulele
Việc lên dây đàn ukulele là một phần quan trọng để đảm bảo âm thanh chính xác và hài hòa. Ukulele thường có 4 dây, từ dây 1 đến dây 4 tương ứng với các nốt G, C, E và A (từ trên xuống dưới). Bạn có thể sử dụng một trong các phương pháp sau để lên dây:
4.1. Sử dụng tuner điện tử
Tuner điện tử là công cụ đơn giản và hiệu quả nhất cho người mới bắt đầu. Bạn chỉ cần kẹp tuner vào đầu đàn, gảy dây, và chỉnh dây sao cho phù hợp với âm nốt hiển thị trên tuner.
4.2. Sử dụng ứng dụng trên điện thoại
Hiện nay có nhiều ứng dụng trên điện thoại di động giúp bạn lên dây đàn một cách dễ dàng, chẳng hạn như GuitarTuna hay Ukulele Tuner.
4.3. Lên dây theo tai
Phương pháp này đòi hỏi bạn phải có kinh nghiệm và khả năng nghe tốt. Bạn có thể sử dụng một nhạc cụ khác hoặc một ứng dụng phát nốt chuẩn để so sánh và điều chỉnh dây sao cho âm thanh chính xác.
5. Cách chơi đàn ukulele cơ bản
Sau khi đã chọn được cây đàn ưng ý và lên dây đúng cách, bước tiếp theo là học cách chơi ukulele. Đừng lo lắng nếu bạn chưa từng cầm đàn trước đây, vì ukulele là một trong những nhạc cụ dễ học nhất. Dưới đây là những bước cơ bản giúp bạn làm quen:
5.1. Cầm đàn ukulele đúng cách
Hãy ngồi thoải mái, giữ đàn bằng cách tựa phần sau của thân đàn lên bụng và dùng cánh tay phải để giữ cố định. Bàn tay trái của bạn sẽ làm nhiệm vụ bấm phím.
5.2. Kỹ thuật gảy dây
Bạn có thể sử dụng ngón cái hoặc ngón trỏ của bàn tay phải để gảy dây. Hãy bắt đầu bằng cách gảy từng dây một để làm quen với âm thanh của mỗi dây. Sau đó, bạn có thể chuyển sang gảy nhiều dây cùng một lúc để tạo thành các hợp âm.
5.3. Học các hợp âm cơ bản
Trong ukulele, một trong những yếu tố quan trọng nhất là học cách chơi các hợp âm. May mắn thay, ukulele không quá phức tạp như guitar, bạn chỉ cần học một số hợp âm cơ bản để có thể chơi nhiều bài hát khác nhau. Dưới đây là một số hợp âm đơn giản mà người mới bắt đầu có thể học:
- Hợp âm C (Đô trưởng): Đây là một trong những hợp âm dễ nhất. Bạn chỉ cần dùng ngón tay áp út của bàn tay trái bấm vào ngăn thứ 3 của dây A (dây cuối cùng). Gảy cả 4 dây để tạo ra âm thanh.
- Hợp âm F (Fa trưởng): Để chơi hợp âm này, dùng ngón trỏ của bạn bấm vào ngăn thứ 1 của dây E và ngón giữa bấm vào ngăn thứ 2 của dây G (dây đầu tiên từ trên xuống).
- Hợp âm G (Sol trưởng): Hợp âm này hơi khó hơn một chút, nhưng vẫn phù hợp cho người mới. Bạn bấm ngón trỏ vào ngăn thứ 2 của dây C, ngón giữa vào ngăn thứ 2 của dây A, và ngón áp út vào ngăn thứ 3 của dây E.
- Hợp âm Am (La thứ): Đơn giản chỉ cần bấm ngón giữa vào ngăn thứ 2 của dây G và gảy cả 4 dây.
Sau khi bạn đã học các hợp âm cơ bản, hãy thử chuyển đổi giữa các hợp âm để làm quen với việc chuyển ngón tay trên cần đàn. Một khi bạn đã quen với việc chơi từng hợp âm riêng lẻ, bạn có thể bắt đầu chơi các chuỗi hợp âm để tạo nên giai điệu.
6. Kỹ thuật gảy đàn (strumming) và nhịp điệu cơ bản
Gảy đàn (strumming) là một kỹ thuật quan trọng trong việc chơi ukulele, giúp tạo ra âm thanh nhịp nhàng và uyển chuyển. Dưới đây là một số kỹ thuật cơ bản và nhịp điệu phổ biến mà bạn có thể áp dụng ngay lập tức:
6.1. Kỹ thuật gảy lên/xuống cơ bản
Đối với người mới bắt đầu, kỹ thuật gảy lên và xuống là yếu tố cơ bản giúp bạn làm chủ nhịp điệu. Dùng ngón cái hoặc ngón trỏ để gảy tất cả các dây từ trên xuống (downstroke), sau đó gảy từ dưới lên (upstroke). Bước đầu hãy giữ nhịp đều đặn và không quá nhanh để tạo cảm giác thoải mái.
6.2. Nhịp điệu 4/4 phổ biến
Nhịp 4/4 là nhịp phổ biến trong rất nhiều bài hát. Bạn có thể bắt đầu bằng cách gảy xuống cả 4 dây trong mỗi nhịp. Ví dụ: 1-2-3-4 (gảy xuống mỗi khi đếm). Khi đã quen, bạn có thể thêm gảy lên trong nhịp “lẻ” để tạo thêm sự phong phú cho âm thanh.
6.3. Gảy nhịp “down, down, up, up, down”
Đây là một kiểu nhịp điệu phổ biến và dễ học. Bạn bắt đầu bằng cách gảy xuống (down), rồi lại gảy xuống, tiếp theo là gảy lên (up), gảy lên và kết thúc bằng gảy xuống. Nhịp này rất linh hoạt, phù hợp với nhiều bài hát khác nhau.
6.4. Gảy chặn (palm muting)
Kỹ thuật này đòi hỏi bạn phải dùng phần bàn tay của tay gảy để chặn nhẹ các dây ngay sau khi gảy. Điều này tạo ra âm thanh ngắt quãng và mạnh mẽ, rất hiệu quả trong các bài hát có nhịp nhanh hoặc cần tạo sự nhấn nhá.
7. Các lỗi thường gặp khi mới học chơi đàn ukulele và cách khắc phục
Trong quá trình học chơi ukulele, người mới thường gặp phải một số khó khăn và lỗi cơ bản. Dưới đây là các lỗi thường gặp và cách khắc phục:
7.1. Âm thanh bị rè khi gảy dây
Một trong những vấn đề phổ biến nhất là khi bấm dây không đủ mạnh hoặc ngón tay không đặt đúng vị trí trên cần đàn, dẫn đến âm thanh bị rè. Cách khắc phục là hãy đảm bảo rằng bạn bấm dây ở giữa ngăn (fret) và đủ lực để dây chạm sát vào cần đàn.
7.2. Chuyển hợp âm chậm
Chuyển hợp âm là thử thách lớn đối với người mới, đặc biệt khi ngón tay chưa linh hoạt. Để khắc phục, hãy luyện tập chuyển từ một hợp âm sang hợp âm khác một cách chậm rãi, từng bước một. Sau khi đã quen với từng hợp âm riêng lẻ, hãy thử chơi chuỗi hợp âm chậm để tăng dần tốc độ.
7.3. Lên dây đàn không đúng
Một số người mới thường gặp khó khăn trong việc lên dây đàn, dẫn đến âm thanh không chính xác. Để tránh tình trạng này, bạn nên sử dụng tuner điện tử để đảm bảo mỗi dây được lên đúng nốt.
7.4. Gảy đàn quá mạnh
Gảy dây quá mạnh có thể khiến âm thanh trở nên chói tai và không dễ chịu. Hãy học cách kiểm soát lực gảy đàn, giữ cho âm thanh mềm mại và tự nhiên hơn bằng cách sử dụng lực vừa đủ.
7.5. Không luyện tập thường xuyên
Thiếu thời gian luyện tập hoặc không duy trì đều đặn là một trong những nguyên nhân khiến người học khó tiến bộ. Hãy thiết lập cho mình một lịch trình luyện tập cố định, dù chỉ 10-15 phút mỗi ngày cũng đủ để tạo ra sự tiến bộ lớn theo thời gian.
Tổng kết
Ukulele thực sự là một nhạc cụ tuyệt vời để bắt đầu hành trình âm nhạc của bạn. Với sự kiên trì và luyện tập đều đặn, bạn sẽ nhanh chóng nắm vững các kỹ thuật cơ bản và có thể chơi được nhiều bài hát yêu thích. Không chỉ mang lại niềm vui khi chơi nhạc, ukulele còn là công cụ tuyệt vời để kết nối với người khác thông qua âm nhạc.